Elke dag vijf jongvolwassenen getroffen door kanker.
Eerste uitgebreid rapport over kanker bij adolescenten en jongvolwassenen in België.
In België krijgen jaarlijks bijna 1.800 adolescenten en jongvolwassenen tussen de 16 en 35 jaar de diagnose van kanker, wat neerkomt op gemiddeld vijf per dag. Dit blijkt uit een nieuwe publicatie van de Stichting Kankerregister, die volledig focust op kanker in deze leeftijdsgroep, ook wel Adolescents and Young Adults of AYA’s genoemd. Dit rapport biedt voor het eerst een gedetailleerd overzicht van alle kankerdiagnoses bij AYA’s in België.
Kanker bij AYA’s is relatief zeldzaam en omvat minder dan 2,4% van alle nieuwe kankerdiagnoses in België. Deze groep wordt geconfronteerd met specifieke uitdagingen en zorgnoden in een levensfase waarin zij nog studeren, net een gezin hebben gesticht, een carrière opbouwen en zich volop ontplooien. Zorgen rond mogelijke onvruchtbaarheid, onzekerheid, werkloosheid, financiële druk kunnen deze leeftijdsgroep dan ook in het bijzonder treffen. Deze factoren hebben een aanzienlijke impact op het algemeen welzijn van AYA’s, zowel tijdens als na hun behandeling.
De meest voorkomende kankers bij AYA’s zijn hematologische kankers (kankers van het bloed, beenmerg of lymfeklieren) gevolgd door borstkanker, melanoom en teelbalkanker, die samen goed zijn voor meer dan 60% van alle kankerdiagnoses bij AYA's (figuur 1). Dit verschilt opvallend van kanker bij oudere leeftijdsgroepen, waar naast borstkanker, ook prostaat- en longkanker veel vaker voorkomen. Opmerkelijk is ook dat kanker bij jongvolwassenen, in tegenstelling tot kanker bij kinderen en oudere volwassenen, iets vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen.
Tussen 2004 en 2022 nam het risico op een kankerdiagnose bij AYA’s gemiddeld toe met 0,8% per jaar. De grootste toename werd waargenomen tussen 2004 en 2014, met een gemiddelde van 2,2% per jaar, waarna dit risico stabiliseerde. Er zijn evenwel verschillen tussen kankertypes onderling. Zo is er bijvoorbeeld een gemiddelde jaarlijkse toename van 2,9% voor dikkedarmkanker en 0,9% voor borstkanker in de periode 2004-2022. Bij baarmoederhals- en eierstokkanker werd daarentegen een jaarlijkse afname van 2% waargenomen.
Het goede nieuws is dat het sterfterisico ten gevolge van kanker bij AYA’s de laatste decennia afnam met gemiddeld 2,4% per jaar tussen 2004 en 2021. AYA’s hebben over het algemeen een betere prognose na een kankerdiagnose dan personen van 36 jaar en ouder en deze prognose verbetert nog steeds. De 5-jaarsoverlevingskans (de zogenaamde relatieve of netto overleving, waarbij het risico op overlijden door doodsoorzaken die niet met de kankerdiagnose samenhangen, wordt uitgefilterd) is bij mannen met 3 procentpunten (p.p.) gestegen, van 85% naar 88%, en bij vrouwen met 4 p.p., van 87% naar 91%, wanneer de incidentieperiode 2005-2010 wordt vergeleken met de jaren 2017-2022.
De prognose verschilt echter sterk tussen kankertypes. Zo hebben AYA’s met schildklierkanker over de volledige periode 2004-2022 een zeer goede prognose, de kans om te overlijden binnen de 5 jaar ten gevolge van deze kanker is minder dan 1%. Longkanker daarentegen bevindt zich aan de andere kant van het spectrum met een veel lagere netto overlevingskans van ongeveer 53% na 5 jaar, gelukkig is longkanker erg zeldzaam in deze leeftijdsgroep.
Over een periode van 15 jaar blijven deze cijfers nog hoopvol: een overlevingskans van 82% voor de mannen en 85% voor de vrouwen, als alle andere doodsoorzaken worden uitgesloten (figuur 2).
Meer dan de helft van de kankerdiagnoses bij AYA’s in de periode 2018-2022 waren
baarmoederhals-, borst-, teelbal-, dikkedarmkanker en melanoom. Stichting Kankerregister raadt jongvolwassenen aan om deel te nemen aan de georganiseerde screening voor baarmoederhalskanker vanaf 25 jaar, maar ook om waakzaam te zijn en een arts te raadplegen bij het opmerken van mogelijke symptomen, zoals een knobbeltje in de borsten of testikels, zwarte of bloedkleurige stoelgang en een huidvlek met tekenen van asymmetrie, onregelmatige contouren, vermenging van kleuren of veranderingen in de groei.
Stichting Kankerregister draagt deze publicatie op aan alle AYA-kankerpatiënten, die met moed hun diagnose en behandeling ondergaan. Hun kracht en weerbaarheid blijven ons inspireren om te blijven werken aan verbeteringen in kankerzorg voor deze unieke en vaak onderbelichte groep.
De volledige publicatie vindt u hier: https://kankerregister.org/nl/publicaties/cancer-adolescents-and-young-adults-belgium-2004-2022
